Luka, İsa’nın hizmetine giriş yaptığı ayetlerde “Avilini’yi Lisanias yönetiyordu” derken (Luk. 3:1), kullandığı makam rütbesi ‘tetrarcheo’dur (bir memleketin dörtte birini yöneten yönetici). Tarih boyunca İncil eleştirmenleri hep Luka’nın güvenilirliğini sorguladılar; çünkü yüzyıllar boyunca o dönemde yaşadığı bilinen tek Lisanias, MÖ 40-36 yılında Kalsis’i yöneten vali Lisanias’tı. Ne var ki Şam yakınlarında, oradaki tapınağı tanrılara adamak için yapılan ve Tiberius dönemini işaret eden bir levhada (MS 14-37) “Lisanias” ifadesi keşfedilmiştir. Bu, Luka’nın alıntısıyla tam uymaktadır!
Tapınak lehvasındaki tam metin şöyledir:
“Avgust Efendileri ve tüm ev halkının kurtuluşu için, ‘Tetrarcheo’ Lisanias’ın özgürlüğe kavuşmuş kölesi Nymphaeus bu sokağın ve diğer yapıların inşaatını üstlenmiştir.”
“Avgust Efendileri” ifadesindeki çoğul kullanımı, İmparator Tiberius ve annesi Livia’ya (Avgustus’un dul eşi) verilen bir unvanı işaret etmektedir. Bu ifade, yazı tarihini MS 14-29 senelerine sınırlandırmaktadır. Çünkü 14 senesinde Tiberius hükümdar olmuştur ve 29 senesinde Livia vefat etmiştir. Bu yazıt, Lisanias’ın Luka’nın iddia ettiği gibi Vaftizci Yahya döneminde (MS 29) bir “tetrarcheo” olduğunu desteklemektedir.
Yorumlar
Yorum Gönder