Yehova Şahitleri, Üçlü Birlik doktrinini reddetmeleriyle ünlüdür. Watchtower Cemiyeti, onlara şu şekilde iddia etmelerini tavsiye eder: “Ben sadece İncil’in öğrettiklerine inanırım. İncil’de ‘Üçlü Birlik’ kelimesini hiç gördünüz mü?” Eğer kelime İncil’de yoksa, bu doktrinin İncil’e dayalı olamayacağını savunurlar. Hıristiyanlar ise, kelime İncil’de bulunmasa da, bu kavramın İncil’in sayfalarında dolaylı olarak öğretildiğini belirtirler.
Bu tartışma, bazı önemli yorumbilimsel sorunları gündeme getiriyor: Örtük gerçek nedir? Bu, açık gerçek kadar doğru mudur? Kutsal Yazılar’dan örtük gerçeği çıkarmak, Kutsal Yazılar’ın ötesine geçer mi? Kutsal Yazılar’dan örtük gerçeği yorumlamamızı yöneten yorumbilimsel parametreler nelerdir?
Önce terimlerimizi tanımlayalım. Açık, “tam ve net bir şekilde ifade edilen; hiçbir şey ima edilmeden bırakılan” anlamına gelir; buna karşılık örtük, “doğrudan ifade edilmemiş olsa da ima edilen veya anlaşılan” anlamına gelir. İncil’den gelen açık gerçek, İncil’de tam ve net bir şekilde ifade edilen gerçektir. Bunun bir örneği, Tanrı’nın gökleri ve yeri yarattığı gerçeğidir (Yaratılış 1:1’de açıkça belirtildiği gibi). Buna karşılık, İncil’den gelen örtük gerçek, İncil’de ima edilen gerçektir. Bunun bir örneği, Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un bir Üçlü Birlik olduğu, yani tek bir Tanrı’da üç persona ya da hipostaz bulunduğu gerçeğidir. İncil’den meşru örtük gerçekleri çıkarmamızı yönlendiren beş yorumbilimsel ilkeyi göstermek için Üçlü Birlik doktrinini kullanacağım.
Örtük gerçek, açık gerçeğin temeli üzerine inşa edilmelidir:
Doktrinal çalışmalar için, İncil’in ciddi öğrencileri, tüm İncil boyunca dağınık olan kutsal metin kanıtlarını toplar. Bu kanıtları karşılaştırır, sınıflandırır ve ilişkilendirir, ardından bunlardan teolojik çıkarımlar yapar. Üçlü Birlik doktrini, böyle bir prosedürü takip ederek ortaya çıkar.
Üçlü Birlik doktrini, örtük bir gerçek olarak, Eski ve Yeni Ahit’lerde bulunan açık gerçekler üzerine inşa edilmiştir:
1-Tek bir Tanrı vardır. Bu, Kutsal Yazılar’ın tutarlı vurgusudur.
Yasa'nın Tekrarı 6:4
Yeşaya 44:6
Yuhanna 5:44
1.Korintliler 8:4
1.Timoteos 2:5
Yakup 2:19
2-Baba Tanrı’dır. Baba, Kutsal Yazılar boyunca açıkça “Tanrı” olarak adlandırılır.
Yuhanna 6:27
Romalılar 1:7
Galatyalılar 1:1
1.Petrus 1:2
3-İsa Tanrı’dır. İsa açıkça “Tanrı” olarak adlandırılır (Titus 2:13; İbraniler 1:8) ve O (İsa), “ilk ve son” olduğunu iddia etmiştir (Vahiy 1:17), bu tam olarak Tanrı’nın Yeşaya 44:6’da kendisi için kullandığı isimdir. “Yahve” ve “Elohim” gibi ilahi isimler, Mesih İsa’ya atıfta bulunur (Yeşaya 9:6; 40:3; krş. Yuhanna 8:58 ve Çıkış 3:14). O, evreni yaratmak gibi yalnızca Tanrı’nın yapabileceği işleri gerçekleştirir (Koloseliler 1:16; krş. Yeşaya 44:24).
4-Kutsal Ruh Tanrı’dır. Kutsal Ruh, “Tanrı’nın Ruhu”dur (Yaratılış 1:2; Çıkış 31:3; Hezekiel 11:24; Romalılar 8:9,14; 1. Yuhanna 4:2) her yerde hazır bulunma (Mezmurlar 139:7-9), her şeyi bilme (1.Korintliler 2:10–11) ve sonsuzluk (İbraniler 9:14) gibi ilahi niteliklere sahiptir. O, evrenin yaratılışına katılmak (Yaratılış 1:2; Eyüp 33:4; Mezmurlar 104:30), Meryem’in rahminde Mesih’i oluşturmak (Luka 1:35), Mesih’i diriltmek (Romalılar 8:11) ve Kutsal Yazılar’a ilham vermek (2.Timoteos 3:16; 2.Petrus 1:21) gibi yalnızca Tanrı’nın yapabileceği şeyleri yapar.
Bu açık gerçeklerden, tek Tanrı’nın birliği içinde Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un bulunduğu örtük gerçeği çıkarabiliriz. Ancak bunu nasıl anlamalıyız? Baba, Oğul ve Kutsal Ruh, tek Tanrı’nın farklı tezahür biçimleri midir, yoksa Tanrı’nın içinde farklı kişiler midir? Bu sorular, bir sonraki ilkenin önemine işaret eder:
Örtük gerçek, İncil’de bulunan herhangi bir açık gerçeğe ya da diğer meşru örtük gerçekler ile çelişmemelidir:
Kutsal Yazılar’da, Üçlü Birlik doktrini anlayışımıza kesin sınırlar koyan iki ek gerçekle karşılaşırız.
5-Baba, Oğul, Kutsal Ruh Persona'dır. İncil, onları açıkça kişiler olarak tanımlamaz, ancak Kutsal Yazılar’daki açık ifadelerden yola çıkarak onların kişi olduklarını çıkarmak makuldür. Baba, kişisel ilişkiler kurar (Yuhanna 3:35) ve kişilik niteliklerine sahiptir: akıl (Matta 6:8), duygular (Yaratılış 6:6; Mezmurlar 86:15) ve irade (Matta 12:50). Oğul, kişisel ilişkiler kurar (Yuhanna 11:41–42) ve kişilik niteliklerine sahiptir: akıl (Yuhanna 2:24–25), duygular (Matta 9:36; Yuhanna 11:35) ve irade (Luka 22:42). Kutsal Ruh, kişisel ilişkiler kurar (Elçilerin İşleri 8:29) ve kişilik niteliklerine sahiptir: akıl (Romalılar 8:27; 1.Korintliler 2:10–11), duygular (Yeşaya 63:10; Efesliler 4:30) ve irade (1.Korintliler 12:11). Bu nedenle, üçünün de kişiliği Kutsal Yazılar’da ima edilir.
6-Baba, Oğul, Kutsal Ruh birbirlerinden farklıdır. Baba ve Oğul birbirlerini tanır (Matta 11:27), birbirlerini sever (Yuhanna 3:35) ve birbirleriyle konuşur (Yuhanna 11:41–42). Kutsal Ruh, İsa’nın vaftizinde O’nun üzerine indi (Luka 3:22), başka bir tesellici olarak adlandırıldı (Yuhanna 14:16), Baba ve İsa tarafından gönderildi (Yuhanna 15:26) ve İsa’yı yüceltmeye çalışır (Yuhanna 16:13-14).
Daha önce belirtilen yönteme uygun olarak —çeşitli kanıt parçalarını karşılaştırma, sınıflandırma ve ilişkilendirme ve ardından bunlardan teolojik çıkarımlar yapma— Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un, tek bir Tanrı’yı oluştururken, farklı persona olduğu ve tezahür biçimleri olmadığı sonucuna varırız. Başka bir sonuca varmak, İncil’de bulunan bir veya daha fazla açık veya örtük gerçeğe çelişki yaratmayı gerektirirdi. Bu, bizi bir sonraki ilkeye getiriyor.
Örtük gerçek, ilgili tüm İncil gerçeklerini doğru bir şekilde kucaklayıp açıkladığı ölçüde meşrudur:
Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un farklı kişiliklerine dair doktrinal gerçeği göz ardı edersek, Kutsal Kitap dışına çıkarız. Bu dengeyi göz ardı ettiğimizde, teolojik sapmalar kaçınılmaz olur: Tanrı’nın birliğini vurgulamayıp yalnızca kişilikleri öne çıkarırsak, triteizm gibi yanlış bir inanca; kişiliklerin ayrılığını yok sayıp yalnızca birliği savunursak, modalizm gibi hatalı bir doktrine ulaşırız. Bu nedenle, Kutsal Yazılar’ın öğretisini bütüncül bir şekilde ele almak hayati önem taşır: Tek bir Tanrı vardır; Baba Tanrı’dır, Oğul Tanrı’dır, Kutsal Ruh Tanrı’dır; ve bu üç Kişi, özde bir fakat kişilikte birbirinden farklıdır. Üçlü Birlik’in örtük doktrini, Kutsal Yazılar’daki tüm ilgili gerçekleri uyumlu bir şekilde açıkladığından, İncil’de açıkça ifade edilen doktrinler kadar geçerli ve meşrudur.
Örtük gerçek, İncil metinlerinin doğru yorumuyla uyumlu olmalıdır:
Matta 28:19’u bir örnek olarak ele alalım. İsa ölülerden dirildikten sonra, talebelerine şu talimatı verdi: “Bu nedenle gidin, tüm ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin, onları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un adıyla vaftiz edin.” Yunanca’da “ad” kelimesi tekildir ve bu, Tanrı’nın birliğini gösterir. Ancak, her bir kişinin önünde belirli artikelin kullanıldığına dikkat edin: Baba, Oğul ve Kutsal Ruh. Yunanca bilgini Daniel B. Wallace, belirli artikelin genellikle bir bireyin kimliğini vurgulamak için kullanıldığını belirtir. Teolog Robert L. Reymond da bu nedenle şöyle gözlem yapar:
İsa, Matta 28:19’da vaftiz emrini verirken, “Baba’nın, Oğul’un ve Kutsal Ruh’un adlarına [çoğul]” ya da “Baba’nın adına, Oğul’un adına ve Kutsal Ruh’un adına” diyerek üç ayrı varlık varmış gibi bir ifade kullanmaz. Bunun yerine, “Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un adıyla [tekil]” diyerek, Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un tek bir ilahi özde birleştiğini vurgular. Aynı zamanda, Yunanca metindeki tekrarlanan artikel (“tō Patri kai tō Huiō kai tō Hagio Pneumati”) ile her birinin ayrı bir Kişi olduğunu açıkça ortaya koyar. Bu ifade, Üçlü Birlik doktrininin temelini oluşturur: Tanrı özde tektir, ancak Baba, Oğul ve Kutsal Ruh olarak üç ayrı Kişi’de var olur.
Örtük gerçek, itirazlara karşı dayanabilmelidir:
Yehova Şahitleri, İsa’nın Baba’dan daha az bir ilah olduğu itirazını yapar ve Üçlü Birlik doktrininin geçersiz olduğunu iddia eder. Bu itirazlarını desteklemek için genellikle Yuhanna 14:28 (“Baba benden büyüktür”), 1.Korintliler 11:3 (“Mesih’in başı Tanrı’dır”) ve Koloseliler 1:15 (“tüm yaratılışın ilk doğanı”) gibi ayetlere işaret ederler, bu ayetlerin Mesih’in tam ilahlığını çürüttüğünü düşünürler. Ancak bu yorumlar, ya Yeni Dünya Çevirisi gibi teolojik önyargılarla hazırlanmış ve ciddi çeviri hataları içeren bir metne dayanır ya da eisegesis, yani ayetlere bağlam dışı, önceden belirlenmiş anlamlar yükleme pratiğine dayanır. Oysa bu ayetler, bağlamlarında incelendiğinde, Mesih’in ilahi özde Baba ile eşit olduğunu, ancak kurtuluş planındaki işlevsel hiyerarşide Baba’ya tabi olduğunu gösterir. Örneğin, Yuhanna 14:28, İsa’nın insan bedenindeki rolüne işaret ederken, Koloseliler 1:15’teki “ilk doğan” ifadesi yaratılış değil, üstünlük ve öncelik anlamı taşır (Koloseliler 1:16-17). Bu nedenle, bu ayetler Üçlü Birlik doktriniyle çelişmez, aksine Tanrı’nın birliğini ve Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un ayrı Kişiler olarak varlığını destekler.
Yehova Şahitleri, Üçlü Birlik (Teslis) doktrininin mantıksız olduğunu, “üçü bir arada” gibi bir kavramın çelişkili göründüğünü savunur. Buna karşılık Hıristiyanlar, Üçlü Birlik’in insan aklının tam olarak kavrayamayacağı bir gerçek olabileceğini, ancak akla aykırı olmadığını belirtir. Üçlü Birlik, ne “bir Tanrı’da üç Tanrı” ne de “bir kişide üç kişi” anlamına gelir; bu tür yanlış anlaşılmalar teolojik olarak çelişkili olurdu. Bunun yerine, Üçlü Birlik, tek bir ilahi özde (Tanrı’da) Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un üç ayrı Kişi olarak var olduğunu öğretir. Bu, Kutsal Yazılar’ın bütüncül öğretisiyle uyumludur ve mantıksal bir çelişki içermez.
Üçlü Birlik doktrinine yönelik itirazların, Kutsal Yazılar’a dayalı olarak makul bir şekilde yanıtlanabilmesi, bu doktrinin örtük olsa da teolojik meşruluğunun bir göstergesidir. James R. White, The Forgotten Trinity adlı kitabında bu konuyu aydınlatıcı bir şekilde ele alır ve şu soruyu sorar: “Eğer İncil’in Tanrı’nın doğası hakkında öğrettiği her şeye inanırsam ve İncil’de bulunmayan ‘Üçlübirlik’ terimini, Kutsal Yazılar’ın bu konudaki bütüncül öğretisini ifade etmek için kullanırsam, yalnızca İncil’deki terimlere bağlı kalarak Tanrı’nın vahyinin bir yönünü reddeden birinden daha mı az Kutsal Yazı’ya sadık olurum?” Bu soru, Üçlü Birlik doktrininin Kutsal Yazılar’daki temellerini sorgulayanlar, özellikle Yehova Şahitleri ve Üniteryenler gibi gruplar için derinlemesine düşünülmesi gereken bir meydan okumadır.
Kaynaklar:
•Reasoning from the Scriptures (Brooklyn, NY: Watchtower Bible and Tract Society, 1989), 426.
•The American Heritage Dictionary of the English Language, 4th ed., s.v. “explicit,” “implicit.”
•Daniel B. Wallace, The Basics of New Testament Syntax: An Intermediate Greek Grammar (Grand Rapids: Zondervan, 2000),94.
•Robert L. Reymond, Jesus, Divine Messiah: The New Testament Witness (Phillipsburg, NJ: Presbyterian and Reformed Publishing, 1990),84.
•James R. White, The Forgotten Trinity (Minneapolis, Bethany, 1998), 29.
Yorumlar
Yorum Gönder